ΕΝΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ δια χειρός Σταύρου Κουγιουμτζή: Πρωτοτυπία ή “καινοφάνεια”;

 ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ και παράλληλα ΜΟΝΑΔΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ κείμενο......δια χειρός του Μεγάλου Σαλονικιού συνθέτη Σταύρου Κουγιουμτζή:

 «Αν δε μπορείς να είσαι πρωτότυπος, γίνε καινοφανής. Δεν θα λείψουν οι κουλτουριάρηδες που θα υποκλιθούν και θα θέσουν όλους τους μηχανισμούς προβολής στη διάθεσή σου».

 «Για να είναι ένα έργο γνήσιο, δεν μπορεί παρά είναι πρωτότυπο. Η πρωτοτυπία είναι η μοίρα του, είναι η συνισταμένη των αρετών του. Τι είναι, όμως, πρωτοτυπία;

Το κείμενο αυτό δεν θα είχε κανένα λόγο να γραφτεί, αν δε συνέβαιναν τόσες παρεξηγήσεις, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 κυρίως, σχετικά με τα μουσικά μας δρώμενα και τον όρο πρωτότυπη τέχνη, όπου -μαζί με τα σπουδαία έργα- κοινότυπα και ασήμαντα πράγματα είδαν το φως της δημοσιότητας κάτω από μία ομιχλώδη αντίληψη περί τέχνης και πρωτοτυπίας. Για τους σοβαροφανείς εκείνης της εποχής, ότι δεν έμοιαζε με το τότε γενικό κλίμα ήταν πρωτότυπο, άρα γνήσιο καλλιτέχνημα. Μια μανία γα πρωτοτυπία, με την πιο παρεξηγημένη της έννοια. Εντυπωσιασμός, στόμφος, σοβαροφάνεια. Ένα φαινόμενο που λίγο έλειψε να επισκιάσει ακόμα και τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη.

Αν ζητούσαμε από κάποια άτομα να μας πουν τη γνώμη τους για την πρωτοτυπία, είναι βέβαιο ότι όλοι θα μιλούσαν με κολακευτικά λόγια. Αν όμως τα ίδια άτομα τα ρωτούσαμε “τι είναι πρωτοτυπία”, πιθανόν να μας έδιναν διαφορετικές απαντήσεις, περίπου όπως θα μας απαντούσε ένα χοντροκομμένο λεξικό. Σε πολλά λεξικά π.χ. το λήμμα “μάζα” είναι συνώνυμο με τη λέξη “λαός”. Στη μορφή ίσως να είναι κι έτσι. Στο περιεχόμενο όμως αυτές οι δύο λέξεις είναι τελείως διαφορετικές.

Τι είναι όμως πρωτοτυπία; Το λεξικό, που έχω στη διάθεσή μου, δεν με βοηθάει καθόλου.

Διαβάζω πρωτοτυπία=καινοτομία, νεωτερισμός κλπ. Όχι μόνο δεν με βοηθάει το λεξικό αλλά με μπερδεύει. Έτσι είμαι υποχρεωμένος να ακολουθήσω τον δικό μου συλλογισμό για να απαντήσω στο ερώτημα. Για μένα η λέξη, η έννοια πρωτοτυπία, δεν είναι συνώνυμη με την καινοτομία ή το καινοφανές. Η καινοτομία εύκολα αναγνωρίζεται, γιατί κραυγάζει. Η πρωτοτυπία αποκαλύπτεται μόνο σε αυτούς που διαθέτουν καλλιτεχνικό γούστο και ενόραση. Πρωτοτυπία είναι κάτι παλιό και νέο μαζί. Είναι η συνέχεια της παράδοσης και το πρόσωπο του δημιουργού. Πρωτοτυπία είναι, όχι να μην μοιάζεις σε κανέναν, αλλά να μοιάζεις με όλους τους άλλους και ταυτόχρονα να είσαι ο εαυτός σου. Οι συνθέτες μιας εποχής, π.χ. του 18^ου αιώνα, μιλούσαν την ίδια γλώσσα και, όπως λέει ο Στραβίνσκι στην “Ποιητική” του, “αντηχούσαν ο ένας μέσα στον άλλον”. Αυτό τι σημαίνει; Ότι δεν ήταν πρωτότυπος ο Μότσαρτ ή ο Μπετόβεν;

Όταν πέθανε ο Ιωάννης-Σεβαστιανός Μπαχ, η τότε ελίτ μίλησε για τον μεγάλο οργανίστα ο οποίος, βέβαια, έγραφε και μουσική. Και ξέρετε γιατί; Γιατί έκαμνε κι εκείνος τις ίδιες μουσικές χειρονομίες με τους συγχρόνους του.

Όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν μεταξύ τους. Όμως ο καθένας είναι και μια ανεπανάληπτη μονάδα. Ο Θεός είναι πρωτότυπος. Δεν είναι νεωτεριστής ούτε καινοφανής.

Ο Μίκης Θεοδωράκης, το ’58, έγραψε ένα αριστούργημα. Τον “Επιτάφιο”. Ένα έργο εκπληκτικά πρωτότυπο, γυρίζοντας πίσω στην παράδοση 500 και πλέον χρόνια. Το υλικό, που χρησιμοποίησε (βυζαντινό μέλος, δημοτικό τραγούδι, λαϊκό τραγούδι), το αφομοίωσε και μέσα από αυτό ανέδειξε το δικό του πνευματικό και καλλιτεχνικό πρόσωπο. Και εδώ μπαίνουμε στη βαθύτερη ουσία της τέχνης, στο θαύμα της δημιουργίας. Εδώ έρχεσαι αντιμέτωπος με το υλικό της παράδοσης, που είναι ισχυρό και τείνει να σε αφομοιώσει. Γι αυτό χρειάζεται να διαθέτεις πολλά προσόντα, μουσικά και πνευματικά, για να γίνει η σύνθεση της παράδοσης με το πρόσωπο του δημιουργού και να προκύψει το νέο, το πρωτότυπο έργο.

Αν λοιπόν, δεν έχεις αυτά τα προσόντα, αν δε μπορείς να είσαι πρωτότυπος, γίνε καινοφανής. Έχει πέραση και δεν θα λείψουν οι κουλτουριάρηδες -ποτέ δε λείπουν αυτοί- που θα υποκλιθούν μπροστά σου και θα θέσουν όλους τους μηχανισμούς και παραμηχανισμούς προβολής στη διάθεσή σου».

Σταύρος Κουγιουμτζής

Δημοσιεύτηκε στο 1^ο τεύχος του περιοδικού Δίφωνο, τον Οκτώβριο του 1995.  - Πηγή

ΠΗΓΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ: : : Ogdoo.gr - http://www.ogdoo.gr/erevna/rakosyllektika/stayros-kougioumtzis-prototypia-i-kainofaneia