ΤΟΥΡΚΙΑ: Το πραξικόπημα τελείωσε, έρχεται κι άλλο! Του Διονύση Μαρίνου

Του Διονύση Μαρίνου

Γιατί ο Ερντογάν και οι ΗΠΑ έπρεπε να «διαβάσουν» καλύτερα τα προειδοποιητικά σημάδια – Γιατί το παράδειγμα του Πακιστάν μπορούσε να τους κάνει σοφότερους – Πόσο πιθανό είναι να συμβεί σύντομα νέο πραξικόπημα

Τώρα, λίγα 24ωρα έπειτα από το πραξικόπημα-παρωδία, έχει άραγε δικαίωμα ο Ταγίπ Ερντογάν να αισθάνεται ξαφνιασμένος; Μπορεί να θεωρήσει εαυτόν προδομένο από τους στρατιωτικούς ή, τέλος πάντων, ότι δεν του άξιζε να του συμβεί αυτή η περιπέτεια;

Ο βρετανός αναλυτής Ρόμπερτ Φισκ, ειδικός σε θέματα της Μέσης Ανατολής, αναλύοντας την κατάσταση στην Τουρκία για τις ανάγκες ενός άρθρου του στην εφημερίδα Independent, σημείωσε ότι ο τουρκικός στρατός ποτέ δεν «υποσχέθηκε» ότι θα μείνει εσαεί υποχωρητικός. Τη στιγμή, μάλιστα, που ο Ερντογάν δημιουργούσε παντού εχθρούς και μετέτρεπε τη χώρα του σε παρωδία του εαυτού της. Ποιος, αυτός που διατεινόταν πως επί των ημερών του θα αναδυθεί ξανά η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το μέγα λάθος που κάνει ο Ερντογάν, σημειώνει ο Φισκ, είναι να θεωρήσει πως η ήττα των πραξικοπηματιών θα σημάνει αυτομάτως και την πλήρη υποταγή του Στρατού στον σουλτάνο του.

Κοιτώντας μακροσκοπικά τα γεγονότα στην Τουρκία μπορεί κανείς να σημειώσει ότι εντάσσονται σε μια γενικότερη αποσταθεροποίηση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Παρόμοια «τραύματα» φέρουν το Ιράκ, η Συρία, η Αίγυπτος, αλλά και ο λοιπός αραβικός κόσμος. Η αστάθεια είναι πλέον μεταδοτική, όπως και η διαφθορά μεταξύ των προυχόντων, των δικτατόρων και των αυτοκρατόρων που διαφεντεύουν τις τύχες των χωρών της περιοχής. Φυσικά, ο Ερντογάν ανήκει σε αυτή τη χορεία. Ειδικά από τη στιγμή που προχώρησε σε συνταγματική αναθεώρηση ισχυροποιώντας τη θέση του και ξεκίνησε νέες συγκρούσεις με τους Κούρδους.

Ο Μόρσι και ο ρόλος των ΗΠΑ

Περιττό να ειπωθεί ότι η πρώτη αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν αρκούντως διδακτική. Αυτό που ανέφερε ευθαρσώς η αμερικανική διπλωματία ήταν ότι οι Τούρκοι πρέπει να υποστηρίξουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνησή τους. Βέβαια, η λέξη «δημοκρατική», στην περίπτωση της Τουρκίας, έχει μια διασταλτική ερμηνεία, γι’ αυτό και ο αμερικανός εκπρόσωπος χρειάστηκε να την «καταπιεί» αμάσητη.

Ας δούμε όμως και την άλλη πλευρά: οι ΗΠΑ δεν ζήτησαν το ίδιο από τον αιγυπτιακό λαό το 2013 όταν ανατράπηκε η κυβέρνηση Μόρσι. Σε αντίθεση με την τωρινή περίπτωση που παρακάλεσαν τον τουρκικό λαό να ταχθεί με το μέρος της «νομιμοφροσύνης», στην περίπτωση της Αιγύπτου, οι ΗΠΑ τάχθηκαν με το μέρος των πραξικοπηματιών. Τη στιγμή μάλιστα που εκείνο το πραξικόπημα ήταν σαφώς πιο αιματηρό από το τωρινό της Τουρκίας. Τι θα συνέβαινε αν ο τουρκικός στρατός τα κατάφερνε; Μάλλον, ο Ερντογάν να δοκίμασε την ίδια περιφρόνηση που υπέστη και ο Μόρσι.

Τι περιμένεις από τους Δυτικούς;

Το δηκτικό σχόλιο του Φισκ είναι το εξής: «Τι περιμένεις από τα δυτικά κράτη όταν προτιμούν τη σταθερότητα από την ελευθερία και την αξιοπρέπεια;» Υπό αυτό το πρίσμα είναι έτοιμοι να δεχθούν τα στρατεύματα του Ιράν και τους πιστούς ιρακινούς εθνοφρουρούς να ενώνουν τις δυνάμεις τους κατά του ISIS – καθώς και να δεχθούν τους 700 σουνίτες, οι οποίοι «εξαφανίστηκαν» αμέσως μετά την ανακατάληψη της Φαλούτζα. Οι δυτικοί είναι έτοιμοι να μετριάσουν ακόμη και την επιθυμία τους να αποχωρήσει από το κάδρο ο Ασαντ.

Αν ανατρέξει κανείς στην Ιστορία θα θυμηθεί ότι κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι νικήτριες δυνάμεις διέλυσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο τεμαχισμός είχε ως αποτέλεσμα το διαμοιρασμό των περιοχών της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας σε βάναυσους βασιλιάδες, φαύλους συνταγματάρχες και ουκ ολίγους δικτάτορες. Αν υπάρχει μια κοινή μήτρα που ενώνει τον Ερντογάν με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού είναι αυτό ακριβώς το σκοτεινό παρελθόν.

Το παράδειγμα του Πακιστάν

Το ερώτημα είναι αν υπήρξαν προειδοποιητικά σημάδια τόσο για τον Ερντογάν όσο και για τη Δύση. Η απάντηση είναι κατηγορηματική: ναι, υπήρξαν. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τις συσχετίσεις με το Πακιστάν. Η χώρα χρησιμοποιήθηκε με ξεδιάντροπο τρόπο από τους Αμερικανούς ως «υποδοχέας» πυραύλων, όπλων και χρημάτων για τους μουτζαχεντίν, οι οποίοι πολεμούσαν τους Ρώσους. Το Πακιστάν, μια επίσης πετσοκομμένη -πρώην- αυτοκρατορία, μετατράπηκε σε ένα αποτυχημένο κράτος. Ολόκληρες πόλεις καταβροχθίστηκαν από μαζικές ρίξεις βομβών, η διαφθορά στο στρατό έγινε κοινή πρακτική, ενώ οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας συνεργάστηκαν με τους εχθρούς της Ρωσίας –ακόμη και με τους Ταλιμπάν- και στη συνέχεια εισήλθαν στις τάξεις τους ισλαμιστές, οι οποίοι τελικά έφτασαν να απειλούν το ίδιο το κράτος.

Το λάθος του Ερντογάν

Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με την Τουρκία, η οποία υπηρέτησε πιστά τα σχέδια των ΗΠΑ για τη Συρία. Μέσω Τουρκίας έγιναν οι αποστολές όπλων στους αντάρτες, ενώ οι διεφθαρμένες υπηρεσίες πληροφοριών συνεργάστηκαν με τους ισλαμιστές με σκοπό να διασπάσουν το πλέγμα της κρατικής εξουσίας στη Συρία.

Η διαφορά ανάμεσα στο Πακιστάν και την Τουρκία είναι ότι η τελευταία ξεκίνησε πόλεμο με τους Κούρδους στα νοτιο-ανατολικά σύνορα της χώρας με αποτέλεσμα περιοχές όπως το Ντιγιαρμπακίρ να έχει γίνει κρανίου τόπος όπως το Χαλέπι ή την πόλη Χομς. Όταν ο Ερντογάν συνειδητοποίησε το κόστος του ρόλου που επωμίστηκε ήταν πολύ αργά για… δάκρυα. Μπορεί να ζήτησε συγγνώμη από τον Πούτιν και να μπάλωσε τις σχέσεις του με τον Μπένζαμιν Νετανιάχου, αλλά είχε χάσει πλέον την εμπιστοσύνη του στρατού του. Αυτό είναι ένα «κενό» που δεν πληρώνεται εύκολα.

Αυτή τη στιγμή ο Ερντογάν, αναβαπτισμένος όπως είναι, έχει ξεκινήσει ένα πογκρόμ εναντίον στρατιωτικών, δικαστικών ή γενικώς υπόπτων για συνεργασία στο πραξικόπημα. Οι συλλήψεις φτάνουν σε τετραψήφιο αριθμό. Το ερώτημα είναι αν αυτή η στιγμιαία επιτυχία του θα τον ενθαρρύνει να αναλάβει περισσότερες «πρωτοβουλίες». Όπως: φυλακίσεις δημοσιογράφων, κλείσιμο εφημερίδων, δολοφονίες περισσότερων Κούρδων και άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων το 1915.

Τι συμβαίνει με τους Κούρδους

Για τους Ευρωπαίους η θυελλώδης σχέση της Τουρκίας με τους Κούρδους δεν μπορεί να γίνει απόλυτα κατανοητή. Για τον Ερντογάν, οι Κούρδοι δεν είναι τίποτα άλλο από τρομοκράτες. Ωστόσο, η λέξη «τρομοκράτης» έχει διαφορετικές συνδηλώσεις για τους Αμερικανούς, τους Ρώσους ή τους Ευρωπαίους – για τη Δύση γενικότερα. Κάπως έτσι είχαν αντιμετωπίσει και τους Αρμένιους κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορεί ο Κεμάλ Ατατούρκ να ήταν ένα καλός, κοσμικός μονοκράτορας παλαιάς κοπής, ο οποίος θαυμαζόταν ακόμη και από τον Αδόλφο Χίτλερ, ωστόσο ο αγώνας του για την ενοποίηση της Τουρκίας βρήκε απέναντί του τις λογής φατρίες που είχαν στοιχειώσει την τουρκική ενδοχώρα – παράλληλα με τις σκοτεινές (και εν πολλοίς δικαιολογημένες) υποψίες για το διπλό παιχνίδι που έπαιξαν οι δυτικές δυνάμεις κατά του τουρκικού κράτους.

Αυτό που εξάγεται ως συμπέρασμα από τα δραματικά γεγονότα στην Τουρκία είναι ότι αναπτύσσεται ένα περίεργο τόξο αποτυχημένων κρατών που ξεκινάει από τα σύνορα της ΕΕ, μέσω της Τουρκίας, της Συρίας και του Ιράκ, περιλαμβάνει τμήματα της χερσονήσου του Σινά, της Αιγύπτου, της Λιβύης και της Τυνησίας. Ως φαίνεται, ένας διαφορετικός διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναπτύσσεται ξανά στις μέρες μας, κάτω από άλλους όρους και άλλες συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι το πραξικόπημα στην Τουρκία θα είναι ένα από τα πολλά που αναμένεται να δούμε να συμβαίνουν τους επόμενους μήνες ή τα επόμενα χρόνια.

ΠΗΓΗ  ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ: http://www.protagon.gr/epikairotita/to-praksikopima-teleiwse-erxetai-ki-allo-44341188782