ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ του Μανώλη Λιδάκη στον Κώστα Μπαλαχούτη και το ogdoo.gr: «Δεν χωράω σε κλισέ»

Με το Μανώλη Λιδάκη μπορεί να μην κάνουμε παρέα, αλλά στην ουσία είμαστε φίλοι. Με λίγες… μεστές κουβέντες «τα είπαμε όλα». Έχουμε πολλές «κοινές αγάπες», φιλοσοφία και «οπτική» ζωής. Ο Λιδάκης είναι χωρίς αμφιβολία ένας σπουδαίος ερμηνευτής με ακριβό ρεπερτόριο και συνεπείς επιλογές. Άλλωστε απ’ το ξεκίνημά του έχει πληρώσει το τίμημα της εκλεκτικότητάς του. Συνεχίζει να κινείται σε απαιτητικές στράτες δίχως λοξοδρομήσεις και παρατυπίες.

Το Σάββατο 15 Φεβρουαρίου ξεκινά τις παραστάσεις του στο Kyklos Live Stage, ενώ έχει στα σκαριά ένα νέο ζηλευτό δίσκο με δημιουργίες διαλεκτών συνοδοιπόρων, όπως η Βάσω Αλλαγιάννη, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Ορφέας Περίδης, ο Θοδωρής Γκόνης και ο «πολύς» Μανώλης Ρασούλης, που δεν είναι πια κοντά μας, αλλά ευτυχώς έχουμε τους στίχους του, τις σκέψεις του.

Όλα αυτά γέννησαν την αφορμή αυτής της συνέντευξης μιας και μιλάμε για έναν «ακριβοθώρητο» καλλιτέχνη που προτιμά να τα λέει μπροστά στο μικρόφωνο, επί σκηνής και στο στούντιο. Μας τίμησε με την εξαίρεση του δηλώνοντας: «Θα μιλήσω μόνο στο Μπαλαχούτη και στο ogdoo.gr»

 Για πες μου Μανώλη, τι θα φτιάξεις εδώ;

Τραγούδια φίλε! Κάθε Σάββατο. Άκουσα μια κοπέλα που λέγεται Σοφία Μάνου που έχει ενδιαφέρουσα φωνή. Κι επειδή μου αρέσει πάντα να αναφέρω όλους τους συνεργάτες μου, μαζί μας θα είναι ο Γιώργος Σπηλιόπουλος, παλιός μου φίλος στο μπουζούκι, ο Σπύρος Δέλτα στην κιθάρα, ο Βασίλης Ραψανιώτης στο βιολί, ο Νίκος Παπαναστασίου θα παίξει ακορντεόν, πιάνο και πλήκτρα, ο Βαγγέλης Ζωγράφος, ένας εξαιρετικός μπασίστας και χρόνια φίλος και ο Νίκος Κασσαβέτης στα τύμπανα.

Σου αρέσει να δουλεύεις με φίλους – συνεργάτες;

Ναι, γιατί σου δίνουν τη δυνατότητα να είσαι ευέλικτος σ’ ένα πρόγραμμα. Αν θες να αλλάξεις κάτι, εύκολα το κάνεις…

Δε σου ταιριάζει η τυποποίηση…

Κοίταξε, εμένα δε μου αρέσει γενικότερα το κλισέ. Δεν πιστεύω στις φωνές, πιστεύω στις ερμηνείες. Η φωνή είναι μουσικό όργανο γιατί έχει χορδές. Αν λοιπόν είσαι άνθρωπος της ερμηνείας και της ψυχής, μπορείς να τραγουδήσεις πολλά πράγματα, χωρίς να ενοχλείς. Αν μάλιστα έχεις την πρόθεση αυτό το πράγμα να μην το καπελώσεις και να το υπηρετήσεις και αν μπορείς να κάνεις και το δημιουργό του να το ακούσει έτσι όπως το ονειρεύτηκε, έχεις βρει το στόχο. Αυτός είναι ο σκοπός για μένα.

Περνάς καλά πάνω στη σκηνή, όπου ναι μεν εκτίθεσαι αλλά είσαι σ’ επαφή με τον κόσμο που σε λαχταράει;

Ναι, είναι ωραίο, αν και δε σου κρύβω πως πριν να βγω έχω πάντα τρακ. Όταν βγάζεις τη ψυχή σου, όμως, και βλέπεις τη συμμετοχή των ανθρώπων που σ’ αγαπάνε, ε θα ήταν ψέματα να έλεγα πως δεν απολαμβάνω την επαφή, που γίνομαι ένα κάποια στιγμή μαζί τους…

Αυτό είναι ένα από τα ζητούμενά σου;

Το ζητούμενό μου είναι η μουσική. Προσπαθώ τη δική μου αισθητική να την βγάλω σε ένα live και έχω την ελπίδα ότι θα αρέσει στους ακροατές. Το γούστο του καλλιτέχνη, τις περισσότερες φορές ταυτίζεται με το γούστο του ακροατή του. Ακόμα κι εσύ που είσαι λάτρης της μουσικής και είσαι ένας άνθρωπος που μονίμως «ακούει» κάποιους «δεν τους ακούς». Η επιλογή σου υποδηλώνει εν μέρει την ταύτιση που λέγαμε και ενδεχομένως μετά αρχίζεις κι αγαπάς και τη φωνή, την ερμηνεία του, τους τρόπους του καλλιτέχνη. Ο στόχος λοιπόν είναι όχι μόνο να αρέσουν τα τραγούδια στον κόσμο, αλλά ακόμη κι αν καμιά φορά δεν τους ελκύουν, να καταφέρνεις να τους κάνεις να αναθεωρούν. Ξέρεις πόσο όμορφα αισθάνομαι όταν έρχονται γνωστοί ή φίλοι και μου λένε: «ρε Μανώλη, άκουσα αυτό το δίσκο και αρχικά δε μου άρεσε, αλλά τελικά είχες δίκιο που τον έκανες γιατί σε βάθος χρόνου διαπίστωσα ότι είχε σπουδαία τραγούδια και τα αγάπησα»! Καμιά φορά υπάρχουν δίσκοι που θέλουν πάρα πολλά ακούσματα για να εννοηθούν.

Εσύ αναθεωρείς στη δουλειά σου πάνω; Για επιλογές, για ρεπερτόρια, για συνεργάτες, για καταθέσεις, για μαγαζιά…

Αναθεωρώ αλλά αυτό που παραμένει ακλόνητη θέση μου είναι πως δεν πρέπει και δεν θέλω να παρεκκλίνω από την πορεία μου. Μου έχουν φέρει συχνά τραγούδια, που τα είπανε άλλοι στη συνέχεια και γίνανε επιτυχίες. Εγώ δε στοχεύω στο σουξέ. Αν έρθει, καλώς. Το εμπορικό δε σημαίνει οπωσδήποτε ότι είναι και κακό. Ατυχώς λοιπόν χρησιμοποιούνται οι όροι εμπορικό, μη εμπορικό, έντεχνο κτλ. Όλα αυτά είναι μακριά από μένα και δε θέλω ούτε να τ’ ακούω. Και μάλιστα όταν μου μιλάνε για έντεχνο εκνευρίζομαι κιόλας. Το έχω πει και θα το ξαναπώ, το έντεχνο το εμπνεύστηκαν κάποιοι για να διαχωρίσουν τη θέση τους από ορισμένους με τους οποίους δε θα συνεργαζόντουσαν ποτέ και με το πέρασμα του χρόνου, αυτοί οι ίδιοι που εμπνεύστηκαν το έντεχνο ήρθαν ξανά να μας πούνε ότι τελικά όλα είναι ίδια… Δε θα ασχοληθώ.

Κάνεις ένα δίσκο τώρα, που απ’ τον τρόπο που κατά καιρούς μου μιλάς γι’ αυτόν φαίνεται ότι τον «γουστάρεις» να το πω έτσι λαϊκά.

Όλους τους δίσκους μου τους γουστάριζα, εκτός από μια εποχή στο ξεκίνημά μου που ήμουν σε μια δισκογραφική εταιρεία και ο αυτοκράτωρ της δισκογραφίας μου επέβαλε να πω πράγματα, ώσπου μια μέρα στο στούντιο του είπα ότι αυτά που μου δίνει δε μ’ αρέσουν και σηκώθηκα κι έφυγα. Μετά υπήρξε η γνωστή μου «τιμωρία»… σχεδόν πέντε χρόνια να μη μπορώ να ηχογραφήσω.

 Όμως για αυτόν το νέο δίσκο βλέπω ότι έχεις μια ζεστασιά πρωτόγνωρη, αισθάνομαι πως «καίγεσαι» γι’ αυτά τα τραγούδια.

Η αλήθεια είναι ότι είχα πάρα πολύ καιρό να νιώσω έτσι… Καίγομαι, όπως το λες! Ξεκίνησε με το Σωκράτη να μου φέρνει σιγά-σιγά τραγούδια, έφερε ο Ορφέας, είχα και κάποια τραγούδια της Βάσως Αλλαγιάννη ενώ με την άδεια της κόρης του ανακάλυψα και τραγούδια του Μανώλη Ρασούλη. Εκτός απ’ το «Αύριο θα είναι αργά» έχει κι ένα άλλο που λέει «ο έρωτας αγάπη μου είναι ελευθερία κι όποιος δε ξέρει ν’ αγαπά ζητά κυριαρχία». Κάνει μπαμ ο Ρασούλης σ’ αυτό!

 Έχει ένα δικό του τρόπο…

Με το Ρασούλη γεννηθήκαμε στην ίδια γειτονιά, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Τότε, λοιπόν, υπήρχε ένας φίλος του, γιατρός ακτινολόγος και μπουζουξής, ο Γιώργος Σιδερής, με τον οποίο κάνανε ντέμο κάποια από τα τραγούδια αυτά. Εγώ ήμουν μικρός και τους πήγαινα τις μπύρες. Όταν λοιπόν μου τα ξαναθύμισε αργότερα η Βάσω Αλλαγιάννη για μένα μοιάζανε σαν να μην πέρασε στιγμή. Τα γνώριζα καλά. Παρεμπιπτόντως, ο Γιώργος Σιδερής έχει και δύο στίχους που μελοποίησε ο Περίδης στον καινούριο δίσκο. Με το Ρασούλη έχω μια σχέση ζωής και τώρα που έφυγε μαθαίνω ότι θα ήθελε να τα τραγουδήσω τα τραγούδια του… Παραγγελία τα είχε αφήσει για μένα. Μ’ αγαπούσε τόσο πολύ και δεν το είχα καταλάβει… Θυμάμαι το «Νιώσε με» που δεν επέτρεπε σε κανέναν να το πει, με πήρε τηλέφωνο και μου είπε «πες το ρε αυτό το τραγούδι, πες το εσύ!»

Είχατε παρτίδες τα κατοπινά χρόνια δηλαδή;

 Κοίταξε να δεις, ο Μανώλης ήτανε πολίτης του κόσμου. Περισσότερη σχέση είχαμε όταν ήμουν πιτσιρίκος. Μετά, κι εδώ στην Αθήνα βρεθήκαμε κάποιες φορές, σμίξαμε και με το Νικολόπουλο οι τρεις μας, αλλά δε μας έκατσε αυτό που σκεφτόμασταν.

Όπως κι ο Ρασούλης, έτσι κι εσύ είχες και έχεις μια ιδιότυπη στάση σχετικά με το πώς διαχειρίζεσαι την ιδιότητά σου, την εικόνα σου και όχι μόνο.

Η δική μου ζωή μιλάει από μόνη της. Και τα καλά μου έχω κάνει και τα λάθη μου έχω κάνει. Αλλά, δείξε μου και κάποιον που δεν έχει κάνει κανένα λάθος… Δε θα ήταν άχαρη, τελικά, η ζωή χωρίς τα λάθη. Και μήπως αυτά είναι το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο; Στην Ελλάδα, έχουμε δει συχνά ανθρώπους που δεν είχαν τι να κάνουν να βαπτίζονται καλλιτέχνες. Αυτό δεν είχε πολλές απαιτήσεις, ούτε απ’ την πλευρά του, ούτε απ’ την πλευρά των εταιρειών, ούτε του κοινού. Απλά, κάποιοι άνθρωποι βάλανε ένα ερμηνευτικοτραγουδιστικοστιχουργικό κουστουμάκι που τους έκατσε. Όταν πάνε όμως να πουν κάτι πέραν τούτου, μπορεί και να εκτεθούνε. Η δική μου ιδιαιτερότητα, αν θες, είναι ότι μπορώ να σου τραγουδήσω - κι έχω τραγουδήσει Τσιτσάνη, Άκη Πάνου, Χατζιδάκι, Μάλαμα, Περίδη, Βυζαντινή μουσική, Κρητικά… Πολλά πράγματα διαφορετικά μεταξύ τους! Είμαι ένας υπηρέτης της μουσικής. Ένας βαθιά ρομαντικός κι ερωτευμένος παθιασμένα με τη μουσική, το στίχο και την ποίηση και που κάνω αυτό που κάνω, επειδή το αγαπάω πολύ. Αυτά που συμβαίνουν στο επάγγελμα, πολλές φορές είναι πολύ κόντρα μέσα μου. Δεν είμαι καλός επαγγελματίας. Δε ξέρω να «πουλάω» τον εαυτό μου καλά. Αλλά, είπαμε, καθένας έχει τις ιδιαιτερότητές του.

Το τραγούδι απ’ τον δίσκο σου που περιμένουμε να κυκλοφορήσει και αφιερώνεται στο Ζαμπέτα, πως γεννήθηκε;

Στο έφερε ο Μάλαμας; Ναι, ο στίχος είναι εξαιρετικά επίκαιρος όταν λέει «παίξε Γιώργο το μπουζούκι πες μας για τη δύστροπη, των φιλόσοφων τη χώρα που την κυβερνάνε τώρα λογιστές κι επίτροποι»…

Τους κλασικούς τους τιμάς ενώ με τη σειρά τους σε έχουν τιμήσει και εκείνοι.

Είναι η μεγαλύτερη τιμή που έχω νιώσει, εκτός από τους δημιουργούς, οι πιο μεγάλοι τραγουδιστές, Καζαντζίδης και Μπιθικώτσης, μου έδειξαν σχεδόν απλόχερα το θαυμασμό τους. Με είχανε ψηλά κι αυτό κάπου το καμαρώνω. Δεν το θεωρώ γαλόνι, αλλά το ευχαριστιέμαι, το απολαμβάνω για να είμαι απόλυτα ειλικρινής.

Ποια είναι η διαφορά των δύο μια και τους αναφέραμε;

Κοίταξε, κάθε καταξιωμένος τραγουδιστής έχει τη σχολή του. Νομίζω όμως, πως μόνο αυτοί οι δύο τραγουδιστές ήταν ο καθένας τους πραγματικά σχολή ερμηνείας. Και πάλι θ’ αφήσω τις φωνές απ’ έξω. Ο Μπιθικώτσης ήταν, ας πούμε, ο δωρικός. Δωρικότητα σημαίνει συν το θείο δώρο και μια αυστηρότητα στην ερμηνεία. Ο Στέλιος πάλι, ήτανε πεντακόσιες ορχήστρες μόνος του κι ένα εκατομμύριο φωνές. Τι να πεις γι’ αυτούς… Βέβαια, ο ένας απλώθηκε πολύ στο ρεπερτόριο, είπε εξαιρετικά τραγούδια ο Μπιθικώτσης. Κι ο Καζαντζίδης, όμως, όταν ερμήνευσε Χατζιδάκι ήταν συγκλονιστικός. Κι εκείνος όμως, ήθελε να λέει αυτά που θέλει. Μια φορά ρώτησα το Μπιθικώτση, γιατί πηγαίναμε συχνά βόλτες, στον Υμηττό, στην Πάρνηθα, του λέω λοιπόν «ρε Γρηγόρη, όταν τραγουδούσες αυτά τα τραγούδια του Θεοδωράκη και λοιπά, καταλάβαινες τι έλεγαν;». Με κοίταξε στα μα΄τια και μου απάντησε: «Όχι, αλλά από ένστικτο ήξερα ότι έλεγα κάτι πολύ σπουδαίο».

Σήμερα, όπως είναι τα πράγματα στον τόπο μας, νομίζεις ότι είναι καλή ώρα για να «εννοήσει» ο κόσμος τα τραγούδια αυτά για τα οποία καίγεσαι;

Μα τώρα είναι η ώρα. Η κρίση αξιών προϋπήρχε της οικονομικής. Τώρα έχουμε καταλάβει ότι ένα όπλο μεγάλο είναι αυτό που είμαστε εμείς οι Έλληνες. Τώρα σιγά-σιγά θα τακτοποιήσουμε το θέμα της κρίσης αξιών, θα αρχίσουμε να βγαίνουμε από το λήθαργο αλλά έχουμε ακόμα δρόμο.

Είναι γόνιμη η εποχή, λοιπόν, για να ανθήσει ξανά το καλό τραγούδι;

Ε, βέβαια! Όταν έχουμε γεγονότα γράφονται τα τραγούδια. Η κοινωνία μας έχει μεγάλα προβλήματα, επικρατεί μια αναστάτωση, κανείς δεν εμπιστεύεται κανέναν, οι μισοί χρωστάνε στους άλλους μισούς… Όμως όταν βασιλεύει η σύγχυση, εκεί είναι που μπορεί να ανοίξει κανένας ένα παράθυρο και να μπει μια ηλιαχτίδα φωτός! Αυτό που επικρατεί τώρα είναι η σύγχυση.

Αυτόν το χώρο, το Kyklos Live Stage, θέλεις να τον κάνεις στέκι σου;

Πιστεύω ότι το χώρο το στιγματίζει ο καλλιτέχνης και φυσικά να μπορείς να συνεργάζεσαι με ανθρώπους ευγενείς, ποιοτικούς, είτε δισκογραφικά, είτε στα ζωντανά σου προγράμματα. Και βέβαια χρειάζεται να σε πιστεύουν γιατί αν δεν συμβαίνει αυτό δεν έχεις ελπίδες να σταθείς να πορευτείς και να αφήσεις το χνάρι σου.

Τι σημάδια θα επιθυμούσες ν’ αφήσεις;

Θέλω να ακουστούν εδώ μέσα όμορφα τραγούδια. Όπως βλέπεις είναι ένας χώρος που μπορούμε να γίνουμε όλοι μια αγκαλιά. Δε μπορώ να τραγουδάω σε ένα αχανές μαγαζί και να σε βλέπω στα 200 μέτρα… Θέλω να γινόμαστε μια παρέα, και ο Kyklos Live Stage έχει όλες τις προϋποθέσεις. Αλλά κι αυτό που σου είπα προηγουμένως είναι πολύ σημαντικό. Ο καλλιτέχνης να έχει ανθρώπους που τον αγαπάνε.

Νιώθεις αυτή την ανάγκη;

Αυτό έχω περισσότερο ανάγκη. Τους φίλους μου που ακούνε τα τραγούδια μου, ανθρώπους σαν εσένα, τους ηχολήπτες, τους μουσικούς, τους ανθρώπους που μου εμπιστεύονται τα τραγούδια τους… Όλους τους έχω ανάγκη…

Στο στούντιο περνάς καλά Μανώλη;

Κλείσε με σ’ ένα στούντιο κι άσε με εκεί. Δε θα διαμαρτυρηθώ ποτέ. Το στούντιο το λατρεύω και νοσταλγώ και τις εποχές που, απ’ ότι μου λέγανε κι ο Στέλιος κι ο Γρηγόρης, για να ηχογραφήσεις σε περνάγανε από τεστ! Και να προσθέσω εδώ ότι στεναχωρήθηκα πάρα πολύ τότε που έφυγε το βινύλιο. Όταν περάσαμε στις κασέτες και τα CD κι έβλεπα στα δισκάδικα τι γινότανε, το ένιωσα μέσα μου πως κάτι θα αλλάξει. Με τις αντιγραφές έχει διαδοθεί η ιδέα ότι τελικά η μουσική είναι δωρεάν. Και δεν είναι θέμα πλουτισμού, αλλά σεβασμού προς τους ανθρώπους που φτιάξανε κάτι. Απ’ τη μια συμβαίνει αυτό, απ’ την άλλη γυρνάνε από την ΑΕΠΙ και την πέφτουνε στον καθένα που έχει ένα τρανζιστοράκι μέσα στο σουβλατζίδικο. Πάντως πιστεύω πως θα ξαναμπούν όλα στη θέση τους, η αρχή έχει γίνει. Θα εμφανιστούν καινούρια φαινόμενα και πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι που πασχίζουν να βρουν το δρόμο τους και τους το εύχομαι. Από την άλλη γκρεμίζεται ένα οικοδόμημα, άλλα κάθε φορά που γκρεμίζεται κάτι, κάτι άλλο ανθίζει. Κι αν στα ερείπια βρεις διαμάντια σκονισμένα, λασπωμένα και τα γυαλίσεις, πάλι διαμάντια θα είναι.

Καταλαβαίνεις πότε ένα τραγούδι θα κάνει επιτυχία; Το διαισθάνεσαι;

Πολλές φορές είμαστε σίγουροι και λέμε ότι αυτό το τραγούδι θα ξεχωρίσει, αλλά τελικά βγαίνει κάποιο άλλο. Δεν το ξέρεις ποτέ. Απλά, όλοι μπαίνουμε σ’ ένα τέτοιο τριπάκι επειδή σε όλους αρέσει η επιτυχία κι όποιος πει ότι δεν του αρέσει λέει ψέματα. Τότε θα κάναμε δίσκους για να τους ακούμε εμείς και δέκα φίλοι μας.

Τι πρέπει να έχει ένα τραγούδι για να σε κερδίσει;

Ξεκινάω από το στίχο πάντα. Διαβάζω το στίχο και μετά το ακούω μελοποιημένο.

Τι σου λείπει;

Κοίταξε να δεις… Πιστεύω ότι η ευτυχία είναι αναλαμπές της ζωής. Κι όποιος νομίζει πως την έχει κατακτήσει, για μένα ή χαζός πρέπει να είναι ή εν πάση περιπτώσει αδαής. Σπάνια θα βρεις έναν άνθρωπο να είναι ολοκληρωτικά ευτυχισμένος. Σε αρκετούς η ζωή δίνει πολλά, αλλά όχι τα πάντα. Αφήνει και κάτι. Γι’ αυτό το κάτι που δε σου δίνει, ξεχνάς όλα τα υπόλοιπα που σου έχει δώσει και πιθανόν να μην είσαι ευτυχισμένος. Τα συζητάμε αυτά και με τον Πασχάλη Τερζή όταν συναντιόμαστε.

Ο Πασχάλης είναι φίλος;

Δεν είναι φίλος, είναι αδερφός. Κι ο Σωκράτης αδερφός είναι κι ο Ορφέας κι ο Αλκίνοος… Αγαπιόμαστε…

Φίλους έξω από το τραγούδι έχεις;

Ναι, έχω. Διατηρώ παιδικές φιλίες, και οι μουσικοί που με συντροφεύουν φίλοι μου είναι… Η Βάσω Αλλαγιάννη είναι η λατρεία μου, την έχω σαν αδερφή και μάνα μου. Ο Σπύρος Ιωαννίδης ήταν σπουδαίος φίλος μου, τον έχασα και μου κόστισε πάρα πολύ. Μια μέρα, όλοι που αγαπιόμαστε θα χωρίσουμε.

Η μνήμη, όμως, είναι μεγάλη μας περιουσία.

Η μνήμη ναι, αλλά και η αλήθεια. Όταν ασχολείσαι πολύ μαζί της θάβεις το ψέμα. Και δε μπορώ να σου πω ότι δεν έχω πει ποτέ ψέματα στη ζωή μου, αλλά ξέρω κάτι. Ότι αν σου πω την αλήθεια, θα έχω λιγότερα προβλήματα απ’ ότι αν σου πω ψέματα.

Έχουν και τα δύο κόστος όμως. Και η μνήμη και η αλήθεια κρύβουν πόνο.

Το καλό στη ζωή, φίλε, έχει κόστος. Το κακό είναι τζάμπα

Πηγή: www.ogdoo.gr