Κώστας Χατζής : «Ο Έλληνας έχει ρατσισμό… αλλά χωρίς επίγνωση»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ του μεγάλου τραγουδιστή και δημιουργού στην Κίκα Ρόκα!

Πηγαίνοντας σπίτι του, αισθανόμουν μια παράξενη ταραχή και συγκίνηση. Διαισθανόμουν ότι σε λίγο θα είχα απέναντί μου έναν καλλιτέχνη απ’ τους… «μονάκριβους» του τραγουδιού μας. Φιλόξενος και ιδιαίτερος, μας υποδέχτηκε στο στούντιο όπου περνάει δημιουργώντας πολλές ώρες της μέρας του. Με καφέ και κουλουράκια μας μίλησε για όλα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δε δίστασε να συνοδεύσει τα λεγόμενά του, αλλά και το τραγούδι του ενίοτε, με την κιθάρα του.

Πέραν των «τυπικών» για τις παραστάσεις σας στο Ρυθμό, τη Χριστουγεννιάτικη που προηγήθηκε αλλά και αυτή που έρχεται, σκεφτόμουν να μιλούσαμε γενικά, για τις σκέψεις σας, τους προβληματισμούς σας.

Δεν τα λέω αυτά και θα σου πω γιατί. Η ευτυχία δεν είναι να γίνεις επώνυμος, στο τραγούδι ή οτιδήποτε άλλο. Το παν είναι να είσαι ηθικό στοιχείο. Αν κάποτε γράψω για τη ζωή μου, όταν κάποια στιγμή μιλήσω, δε θα κρύψω τίποτα απ’ όσα έχω κάνει τα οποία μπορεί και να είναι εις βάρος μου. Πρέπει να γνωρίζουν τα φτωχά παιδιά που ονειρεύονται τέτοια πράγματα. Διαφορετικά, δε θα είχε νόημα.

Μια πρόταση από αυτά που θα γράφατε;

Τι να γράψω απ’ τη ζωή μου; Ωραίες στιγμές; Δεν είχα ωραίες στιγμές… Οι ωραίες στιγμές για μένα ήταν η γυναίκα μου και τα παιδιά μου, η οικογένειά μου. Αλλά, σαν πρόλογος πρέπει να ειπωθούν όλα αυτά, πώς επιβίωσα, τι είδα μέσα στον πολιτικό χώρο… Πλήρης απομυθοποίηση.

 Άρα τι είναι αυτό που μας δίνει ελπίδα και μας κρατάει ζωντανούς;

Μπορούμε να συνυπάρχουμε και να συμβιώνουμε μόνο με την αγάπη, μόνο μ’ αυτή! Αλλά, κοίτα που έχει διαρρηχτεί! Η ιδιότητα της αγάπης, η χαρά, η ειρήνη… Ειρήνη δεν είναι να κρατώ μια χειροβομβίδα εγώ και μια εσύ και να έχουμε βγάλει και την ασφάλεια...

 Άλλες είναι οι προτεραιότητες αυτών που κινούν τα νήματα του κόσμου.

 Διάβασα προχθές ένα ωραίο, ότι η ευτυχία δε γράφεται με ευρώ. Σήμερα όλοι εκεί σπρώχνονται να πάνε. Εγώ υπηρετούσα και υπηρετώ το λόγο, ότι βρίσκω το μεταφράζω, ή βρίσκω καινούρια πράγματα. Τώρα αφήνουμε τους παλιούς ποιητές και βρίσκουμε νέους, που το συντακτικό τους μας αρέσει. Τώρα τελευταία έκανα ένα τραγούδι, όπου αναφέρομαι σε εποχές που οι ποιητές σηκώνανε το ανάστημά τους. Δε συμφωνούσα βέβαια με όλους. Το 1851 γεννήθηκε ο Παπαδιαμάντης, 1853 ο Σουρής… Αυτή η γενιά έγραψε κάποια πράγματα. Ας πούμε, ο Σουρής έγραψε: Ποιος είδε κράτος λιγοστό, σ’ όλη τη γη μοναδικό, εκατό να ξοδεύει και πενήντα να μαζεύει. Να θρέφει όλους τους αργούς, να ‘χει εφτά πρωθυπουργούς, ταμείο δίχως χρήματα και δόξας τόσα μνήματα. Να ‘χει κλητήρες για φρουρά και να σε κλέβουν φανερά κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε, τον κλέφτη να γυρεύουνε.

Σαν να περιγράφει το σήμερα.

 Είναι τόσο επίκαιρο! Ο Παπαδιαμάντης, έχει γράψει κυρίως διηγήματα, δεν ήταν ποιητής, αλλά έγραψε ένα εφτάστιχο στη μάνα του οι «Έμποροι των Εθνών», κι εγώ το έχω κάνει τραγούδι, ακόμα δεν έχει βγει στον αέρα: Η αργία εγέννησε την πενίαν, η πενία έτεκεν την πείναν, η πείνα παρήγαγε την όρεξιν, η όρεξις εγέννησε την αυθραιρεσίαν, η αυθεραισία εγέννησε την ληστείαν, η ληστεία εγέννησε την πολιτική. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου.

Εκεί καταλήγουμε… Τι άλλο σας βασανίζει κι είναι ακόμη στο συρτάρι σας;

 Ένα μαύρο παιδάκι, πήρε βραβείο από την Unesco το 2005 για ένα γράμμα που έγραψε σε ένα φίλο του κι εγώ το σατιρίζω. Παλιά τους μαύρους τους λέγανε νέγρους, μετά έγχρωμους, τώρα τους λένε αφροαμερικάνους. Το ίδιο συνέβαινε και με τους τσιγγάνους, τους λέγανε γύφτους, κατσίβελους, τώρα τους λένε ΡΟΜ… Αυτό λοιπόν, το αραπάκι, γράφει το γράμμα και λέει στο φίλο του: Όταν γεννήθηκα, ήμουν μαύρος, όταν μεγάλωσα μαύρος, όταν βγαίνω στον ήλιο μαύρος, όταν κρυώνω μαύρος, όταν φοβάμαι μαύρος, όταν αρρωσταίνω μαύρος κι όταν πεθάνω μαύρος. Εσύ, γεννιέσαι ροζ, μεγαλώνεις άσπρος, βγαίνεις στον ήλιο κόκκινος, κρυώνεις μπλε, φοβάσαι πράσινος, αρρωσταίνεις κίτρινος, πεθαίνεις γκρίζος. Και λες εμένα έγχρωμο;

Αφοπλιστικό.

 Πρέπει να βρίσκεις το σωστό τρόπο να τα λες. Ο Αριστοφάνης μας έμαθε ότι ο αυτοσαρκασμός περνάει το καλύτερο μήνυμα. Τα μηνύματα που βρίσκουμε σε κάποια ανέκδοτα, έχουν σημασία. Και μέσα στο τραγούδι, φτάνει να τα περνάς με έναν όμορφο τρόπο. Έτσι περνάς καλύτερα το ρατσισμό, που έχει πολλές μορφές, αν και βγήκε για τις φυλές. Όπως και τον όρο έντεχνο. Επανεμφανίστηκε εδώ και 15 χρόνια. Όμως το έντεχνο πρωτοβγήκε όταν ήρθαν – βέβαια, δε ξέρω πως θα σας φανεί αυτό – αλλά όταν έγινε η αναγέννηση εμείς εδώ είχαμε την Τουρκιά. Αναλαμπή της αναγέννησης, όμως, ήταν στη Σμύρνη και στο Φανάρι. Όταν ήρθαν το ’22 οι Σμυρνιοί μας έμαθαν να πλενόμαστε, να τρώμε κι έφεραν ακούσματα. Τότε, λοιπόν, το λαϊκό τραγούδι απαγορευότανε. Οι πρόσφυγες που ήρθαν κι έφεραν το απτάλικο, το καμηλιέρικο κι αυτά, τι έκαναν, άνοιξαν μαγαζιά που λέγονταν καφέ σαλέ, σαν καφενεία, και παίζανε τα βράδια λαϊκά τραγούδια που τα λέγανε έντεχνα.

Δεν ήξερα ότι πηγαίνει τόσο πίσω ο όρος έντεχνο…

Ναι, βέβαια! Αυτοί το είπανε, για να ξεχωρίσουν απ’ αυτό που απαγορευότανε τότε εδώ, το ρεμπέτικο. Γιατί, έντεχνο τι είναι, εγώ ξέρω μουσική, εσύ όμως δε ξέρεις, παίρνεις ένα τραγούδι, βάζεις κάτω το στίχο κι αρχίζεις και το λες. Το λες, βγάζεις μουσική. Κι έρχεται κάποια στιγμή και διαμορφώνεται. Αυτό είναι το λαϊκό, το δημοτικό τραγούδι. Όταν εγώ όμως έχω τη μόρφωση και γράφω ένα τραγούδι με νότες, τότε λέγεται έντεχνο γιατί ξέρω να το γράψω και να γίνει με «επιστημονικό» τρόπο.

Εσείς γράφετε έντεχνα;

Εγώ έπαιρνα τραγούδια που μπορώ να σου βάλω να ακούσεις και να δεις ότι στην πορεία πήραν άλλο χρώμα. Κάθε τόσο τα έλεγα, κι ήρθαν κάποια στιγμή που ολοκληρώθηκαν κι αυτό θα πει πως δεν ήταν έντεχνα, γιατί δεν ήξερα μουσική. Μετά όμως που άρχισα να μαθαίνω, ή αυτά που έγραφα, γιατί δεν έγραφα ποτέ με ρίμα, έκανα διήγηση, αλλά κάπου κάπου άρχιζα να βάζω τη ρήμα στον τέταρτο ή στον πέμπτο στίχο, που μετά ήταν και πεζογράφημα, έτσι όμως έβγαιναν τα νοήματα.

Διαβάζετε ποίηση, πεζογραφία;

Διάβασα πολλή ξένη ποίηση, εκείνοι που με ακούμπησαν ιδιαίτερα, όμως, ήταν οι Έλληνες. Για κάθε τραγούδι που έχω γράψει, μπορώ να σου πω από πού το πήρα, ποια φράση πήρα… Και τα θυμάμαι! Δε θέλω να νομίζουν πως εγώ έγραψα στίχους, δεν είναι έτσι. Έπαιρνα απ’ τον άλφα, τον βήτα…

Μα κάπως έτσι δε συμβαίνει με όλες τις τέχνες και τους μεγάλους τεχνίτες;

Άλλο αυτό, όχι όμως ότι είναι αυτογενείς δημιουργίες. Έχω πάρει απ’ τον πατέρα μου, που έπαιζε σαντούρι. Ήταν λοιπόν κάποια μουσικά μέτρα που λέγονταν «χώρες», που ακούς απ’ τους τσιγγάνους στη Ρουμανία κτλ, σε ένα απ’ τα οποία στον πατέρα μου άρεσε να τον συνοδεύω. Την «έκλεψα» απ’ τον πατέρα μου κι έγραψα το «Η αγάπη όλα τα υπομένει». Το δημοτικό δεν παύει να υπάρχει μέσα μου. Θέλω να πω ότι επιμένω να υπηρετώ το χώρο αυτό, με ελληνικά στοιχεία.

Και φυσικά με στόχο που προβληματίζει, θίγει τα κακώς κείμενα, και ακόμα όταν μιλάει για την αγάπη κινείται έξω από τα τετριμμένα.

Αυτό που έχει σημασία στο λόγο είναι το κατά πόσο αυτός μπορεί να ακουμπήσει τον άνθρωπο και να κατανοήσει πράγματα που έχουν συμβεί στους συνανθρώπους μας.

Με αφορμή αυτό που είπατε νωρίτερα, η μουσική έχει πατρίδα;

Η μουσική υπηρετεί κάποιο λόγο ή κάποια χώρα. Πολλές χώρες έχουν πάρα πολύ ωραία τραγούδια με κοινωνικό θέμα, αλλά μιλούν για το δικό τους πόνο, για τη δική τους καταπίεση, όπως ας πούμε οι τσιγγάνοι με τα φλαμένκος. Αλλιώς είναι να ακούς τους τσιγγάνους έξω κι αλλιώς σε μένα, εγώ έχω κάνει κάτι που θα έπρεπε να παρουσιαστεί με έναν τρόπο όχι βαρύ, που δε θα γονατίζει τον άλλο.

Ενδεχομένως και για να «περάσει» μέσα από ρατσιστικές συμπληγάδες;

Ο Έλληνας έχει ρατσισμό, αλλά χωρίς επίγνωση.

Τι θα μας παρουσιάσετε στο Ρυθμό;

 Εμφανίστηκα τα Χριστούγεννα 25 του Δεκέμβρη και θα παίξω και πάλι στις 4 του Γενάρη. Τα τραγούδια που λέω κάθε φορά είναι ανάλογα με τη διάθεση. Δε βγαίνω με κάποιο «τίτλο». Έχω όμως πάντα σαν πρόλογο τραγούδια γνωστά… Μετά περνάω στο κοινωνικό τραγούδι και μετά θυμίζω στον κόσμο τραγούδια της δεκαετίας του ’60, μεγάλων συνθετών, όπως Πλέσσα, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Μαρκόπουλο, Ξαρχάκο, όλους αυτούς, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους δεν είναι συνθέτες, είναι μουσουργοί! Και ταξίδεψαν τη χώρα μας στο εξωτερικό κι οπωσδήποτε θα τους τραγουδώ πάντα, όπως κι όλος ο κόσμος μαζί μου.

Πηγή: www.ogdoo.gr