ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ του Σωκράτη Μάλαμα: "Αισθάνομαι σαν να ζω σε ένα ξένο κράτος"

«Τα τελευταία χρόνια βλέπω ότι ζω μέσα σε μια χώρα χωρίς να αναγνωρίζω ακριβώς ποια είναι. Πέρα από το γεωγραφικό της χρώμα και το σχέδιό της στο χάρτη… όλα τα υπόλοιπα μου είναι λίγο ξένα. Αισθάνομαι σαν να ζω σε ένα ξένο κράτος. Δηλαδή, αυτή η αυτοκρατορία του λάιτ, αυτός ο υπερκαταναλωτισμός, που κάποτε δυσχέραινε τους ευρωπαϊκούς λαούς βιώνεται σήμερα στην Ελλάδα».

 Αυτά δήλωνε προφητικά ο Σωκράτης Μάλαμας τον Απρίλη του 1996 ο Σωκράτης Μάλαμας στον Γιώργο Μητράκη για το περιοδικό «Δίφωνο». Η συνέντευξη αυτή φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Αναδημοσιεύουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματά της.

 Ήμουν στη Γερμανία το 1967, το 1968, το 1969. Το ίδιο έργο που έβλεπα εκεί, το βλέπω σήμερα εδώ. Τότε εκεί άρχισαν να χάνουν τη μουσική τους και δέχτηκαν τα πάντα από την Αμερική. Έχασαν το τραγούδι τους εντελώς. Δεν έχουν τραγούδι πια. Μην ψάξεις γερμανικό δίσκο λαϊκής μουσικής, δεν υπάρχει. Βλέπω αυτό το πράγμα να συμβαίνει εδώ και άσχετα αν κάποιοι άλλοι δεν το βλέπουν, το αισθάνομαι. Με πληγώνει και με πονάει ιδιαιτέρως. Αισθάνομαι κυριολεκτικά μέσα σε έναν λαβύρινθο.

Ποιος είναι ο Μινώταυρος;

Οι πολιτικές εξουσίες. Οι κοινωνικές εξουσίες. Ακόμη και η ΔΕΗ με τον ΟΤΕ. Είναι όλη αυτή η μη διαχείριση των κοινών πραγμάτων. Δεν υπάρχει διαχείριση.

Και οι πολιτικοί τι κάνουν;

Είναι μια εταιρεία η οποία δίνει τη σκυτάλη από στέλεχος σε στέλεχος. Τα κακώς κείμενα ξεκινούν πρωτίστως από τις εκλεγμένες μας εξουσίες, από τα δημοκρατικά μας πολιτεύματα, τα οποία δεν είναι διόλου δημοκρατικά. Μιλούν για το καλό και την πρόοδο, αλλά τι γίνεται στην πράξη; Με τον λόγο, είναι ολόκληρη επιστήμη, μπορείς να φτιάξεις πύργους. Έχει βρωμήσει αυτό το καζάνι και δεν υπάρχει ουσιαστική ανανέωση.

Δε βλέπεις φως από πουθενά;

Ο χρόνος είναι αδύνατον να αφήσει μια χώρα χωρίς ανθρώπους οι οποίοι λειτουργούν μέσα στην ποίηση, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στη μουσική, στα επαγγέλματα, παντού. Είναι αδύνατον η ζωή να αφήσει χωρίς περιεχόμενο το λαό. Αυτός ο λαός, όμως, ο ίδιος, τι κάνει για να χρησιμοποιήσει το υλικό το οποίο του προσφέρει ο χρόνος; Απολύτως τίποτε. Πέφτει στο πρώτο φθηνό πράγμα που του προσφέρεται, το πιο εύπεπτο και μένει εκεί απορρίπτοντας όλα τα υπόλοιπα. Γιατί τα άλλα χρειάζονται λίγη σκέψη, χρειάζονται λίγο άνοιγμα καρδιάς, λίγο άνοιγμα του αισθήματος.

Ο καθρέφτης όλων αυτών είναι τα μέσα ενημέρωσης. Ποιος είναι ο ρόλος τους στη διαμόρφωση του λαβύρινθου;

 Θες να ανοίξω λίγο το ραδιόφωνο να ακούσεις αυτή τη στιγμή; Γιατί δε λέγονται με λόγια αυτά. Να ανοίξουμε το ραδιόφωνο και αν καταλήξουμε σε δυο σταθμούς από τους εκατό που εκπέμπουν, τότε μπορούμε να ελπίζουμε χλωμά. Νομίζω όμως ότι δε θα βρούμε ούτε δύο. Σου μιλάω για ένα ραδιόφωνο που το έχει η νοικοκυρά στην κουζίνα της, ο αλητάριος στο αφτί του στο δρόμο, το έχει ο καθένας πάνω του. Είναι κάτι που χτίζει αντίληψη και αισθητική. Το πιο κοινό μέσο – για να μη μιλήσουμε για την τηλεόραση.

Μίλησες για τη Γερμανία της δεκαετίας του ’60. Μεγάλωσες εκεί. Πότε γύρισες πίσω και ποιες είναι οι πρώτες εικόνες που θυμάσαι;

Βρήκα μια διασκευή της πραγματικότητας που είχα αφήσει φεύγοντας μικρός. Απλώς είχαν ξεμυτίσει περισσότερες πολυκατοικίες, τα χρώματα ήταν πιο μουντά και υπήρχαν περισσότερα αυτοκίνητα. Οι βιοτικές ανάγκες συνέχιζαν να υπάρχουν, με μια αίσθηση ότι πάμε προς το καλύτερο. Και εγώ πιστεύω ότι τα πράγματα πάνε πάντα προς το καλύτερο, αυτό με συντηρεί, αλλά από μόνο του δε φτάνει. Μη ξεχνάς ότι το καπάκι ανά πάσα στιγμή μπορεί να αναστραφεί και να βρεθούμε από κάτω.

Τι σημαίνει για σένα Ελλάδα;

Δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα για να συζητήσουμε. Θέλω να το συζητάω μόνο με τους φίλους μου και μια να βρίζω και μια να γελάω. Αν βγεις να πεις τι είναι η Ελλάδα για σένα, κινδυνεύεις να γίνεις γραφικός. Ελλάδα είναι ο χώρος όπου γεννηθήκαμε και μας έχει ποτίσει με τη δύναμη και το χρώμα του. Αυτό που έχω μέσα μου είναι Ελλάδα. Το ύφος που έχει η δύναμη του τόπου είναι Ελλάδα. Είναι το στίγμα μου. Είναι ένα μέρος το οποίο σκέφτεσαι να εγκαταλείψεις και να ζήσεις αλλού, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν. Κατά βάση δεν το θέλει κανείς. Το να είσαι κοινωνικό ον μέσα σ’ αυτή τη χώρα στοιχίζει σε χρήμα και σε ψυχή. Όταν είσαι κοινωνικός άνθρωπος και ζεις σε μια πόλη, μόνο τα πάγια που πληρώνεις είναι ένας τεράστιος μισθός που ποτέ δεν τον εισπράττεις. Και εδώ είναι το θαύμα. Πώς γίνεται οι Έλληνες να ζουν χωρίς να παίρνουν αυτά που πληρώνουν;

Τι σε ενοχλεί περισσότερο γύρω σου;

 Έχουμε βρει κάποια ευζωία μέσα από τα υλικά αγαθά και τη διασκέδαση, η οποία για μένα είναι εντελώς «χοιρινή». Το πιστεύω απολύτως. Όταν πηγαίνω σε διάφορα μαγαζιά και βλέπω τον τρόπο που διασκεδάζουμε, μόνο φόβος που δε με πιάνει. Δε ξέρω με τι όντα έχω να κάνω. Δε ξέρω, αυτοί οι άνθρωποι τι ψάχνουν και τι βρίσκουν. Ο Ηράκλειτος έλεγε για τους διονυσιασμένους που τα κάνανε όλα γυαλιά καρφιά, ότι αυτό που τους σώζει είναι η αφιέρωση της γιορτής και της κραιπάλης τους στο Θεό Διόνυσο. Αν δεν το έκαναν αυτό, θα ήταν καταδικασμένοι. Εμείς το ξεχάσαμε. Ξεχάσαμε ότι και το να διασκεδάζεις είναι διάλειμμα μέσα στη ζωή, δεν είναι μια καθημερινότητα.

Πού εντοπίζεις τις αιτίες για όλα αυτά;

Μετά το 1946 – 47, μετά το μπάχαλο που όλοι γνωρίζουμε ότι έγινε, ο φόβος των ανθρώπων τους χώρισε σε δύο αντίθετους απωθητικούς πυρήνες. Αποξενωθήκαμε. Δεν είμαστε ένας λαός. Είμαστε μισοί μισοί.

Και η εθνική συμφιλίωση των τελευταίων χρόνων;

Δεν υπάρχει. Δεν είναι ζήτημα αριστερού – δεξιού πλέον. Είναι ζήτημα αντίληψης. Ο δεξιός κουβαλάει τη συνείδηση και την αντίληψή του, κρύβοντας το πιο αιχμηρό μέρος. Ο αριστερός κάνει ακριβώς το ίδιο. Κουβάλησε τα δικά του και βλέποντας τον κόσμο να γκρεμίζεται γύρω του πελαγοδρομεί και ψάχνει ένα σκαμνί να καθίσει. Να μοιάσει στους άλλους. Γιατί αυτή η ομοιογενοποίηση στην κοινωνία; Το αισθάνομαι αυτό. Αυτή η ομοιογενοποίηση μέσα από την τηλεόραση κυρίως δε μας οδηγεί σε μια συμφιλίωση. Μας οδηγεί σε ένα μαντρί σαν πρόβατα. Ως έθνος έχουμε μια χαλαρή ψυχολογία. Έχουμε μια ψυχολογία του φευγαλέου. Πρέπει να εκμεταλλευθούμε αυτή τη χαλαρότητα. Δε χρειάζεται να δίνουμε βάρος σε ζητήματα τα οποία ούτως ή άλλως τα χειρίζονται άλλοι σε Αμερική κι Ευρώπη. Φωτογραφίες: Τάσος Βρεττός (από τη συνέντευξη του Σωκράτη Μάλαμα στο περιοδικό "Δίφωνο" τον Απρίλιο του 1996, τεύχος 7)

Πηγή δημοσίευσης: http://www.ogdoo.gr/portal/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=6639&Itemid=144#sthash.WLL29WFD.dpuf Πηγή: www.ogdoo.gr